อุปกรณ์เพื่อการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย (Patient Transfer & Handling Equipment)
การเคลื่อนย้ายผู้ป่วย (เช่น การย้ายจากเตียงไปรถเข็น, การพยุงลุกขึ้นยืน, การช่วยพลิกตัวบนเตียง) เป็นกิจกรรมที่มีความเสี่ยงสูงที่สุดอย่างหนึ่ง ที่จะทำให้เกิดการบาดเจ็บได้ทั้งกับตัวผู้ป่วยเอง (การพลัดตก) และผู้ดูแล (อาการปวดหลัง, กล้ามเนื้อฉีกขาด)
อุปกรณ์เพื่อการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย คือกลุ่มของ “เครื่องมือทุ่นแรง” ที่ออกแบบมาเพื่อทำให้การเคลื่อนย้ายผู้ป่วย ปลอดภัยขึ้น, ง่ายขึ้น, และใช้แรงน้อยลง
เปรียบเทียบง่ายๆ อุปกรณ์เหล่านี้ทำหน้าที่เหมือน “เครื่องมือของทีมช่างย้ายของมืออาชีพ”
- เข็มขัดช่วยพยุง (Transfer Belt): เหมือน “สายรัดเฟอร์นิเจอร์” ที่ให้ “มือจับ” ที่มั่นคงบนตัวผู้ป่วย ทำให้นักบำบัดสามารถพยุงคุณได้อย่างปลอดภัยโดยไม่ต้องดึงเสื้อผ้าหรือแขน
- ผ้ายกตัว/ผ้าลื่น (Sliding Sheet): เหมือน “ผ้าห่มวิเศษ” ที่ลดแรงเสียดทาน ทำให้การขยับหรือพลิกตัวผู้ป่วยบนเตียงทำได้ง่ายเหมือนการเลื่อนของบนพื้นน้ำแข็ง
- เครื่องยกตัวผู้ป่วย (Patient Hoist/Lift): เหมือน “เครนยกของขนาดเล็ก” ใช้ระบบไฮดรอลิกหรือไฟฟ้ายกและเคลื่อนย้ายผู้ป่วยที่ไม่สามารถลงน้ำหนักหรือช่วยตัวเองได้เลย
เป้าหมายสูงสุดคือ “No Lift Policy” หรือการสร้างวัฒนธรรมการดูแลที่ลดการ “แบก” หรือ “อุ้ม” ผู้ป่วยให้เหลือน้อยที่สุด เพื่อปกป้องหลังของผู้ดูแล และรักษาร่างกายและศักดิ์ศรีของผู้ป่วย
1. หลักการทำงานและวัตถุประสงค์ (Principles and Purpose)
สำหรับแพทย์ พยาบาล และนักกายภาพบำบัด:
- Purpose: ลดความเสี่ยง WMSDs ของผู้ดูแล และเพิ่ม Patient Safety ระหว่างงานเคลื่อนย้าย (Manual Handling)
- Ergonomic Principles (หลักการยศาสตร์):
- Reduce Force: อุปกรณ์ช่วยลดแรงที่ผู้ดูแลต้องใช้ (เครื่องยกตัวลดแรงได้เกือบ 100%)
- Reduce Awkward Postures: ช่วยให้ผู้ดูแลรักษา neutral spine ไม่บิดเอี้ยว
- Reduce Friction: Sliding sheets ลดค่าสัมประสิทธิ์แรงเสียดทาน ทำให้เลื่อนในแนวราบใช้แรงน้อย
- Provide Secure Handholds: Transfer belt ให้จุดยึดจับมั่นคง ปลอดภัยกว่า ดึงเสื้อ/แขน
สำหรับผู้ป่วย:
- รู้สึกปลอดภัยขึ้น: เครื่องยก/เข็มขัดพยุงมั่นคงกว่าการถูกดึงแขนหรืออุ้ม
- ลดความเจ็บปวด: ผ้าลื่นลดการเสียดสีผิวหนังกับผ้าปู
- รักษาศักดิ์ศรี: การเคลื่อนย้ายเป็นระบบ นุ่มนวล
- ปกป้องผู้ดูแล: ช่วยลดการบาดเจ็บของคนในครอบครัว/ผู้ดูแล
2. ประเภทของอุปกรณ์และแนวทางการใช้งาน
แบ่งเป็น 2 กลุ่ม: ไม่อาศัยเครื่องกล และ อาศัยเครื่องกล
1) อุปกรณ์ช่วยเคลื่อนย้ายแบบไม่อาศัยเครื่องกล (Non-Mechanical Aids)
เข็มขัดช่วยพยุง (Transfer/Gait Belt):
- ลักษณะ: เข็มขัดผ้าใบแข็งแรง มีหูจับรอบตัว
- การใช้งาน: คาดบนเสื้อผ้ารอบเอวให้กระชับ ใช้จับพยุงระหว่าง sit-to-stand หรือ gait training
- เหมาะกับ: ผู้ป่วยที่ ลงน้ำหนักได้บางส่วน ต้องการช่วยทรงตัว
ผ้าลื่น (Sliding/Slide Sheet):
- ลักษณะ: ผ้าไนลอนลื่นมาก มักใช้เป็นคู่ (เป็นท่อ/สองแผ่น)
- การใช้งาน: สอดใต้ตัวให้แรงเสียดทานเกิดระหว่างผ้าแทนผิวผู้ป่วย ใช้เลื่อนขึ้นหัวเตียง/พลิกตัว/ย้ายพื้นผิวระดับใกล้กันได้ง่าย
- เหมาะกับ: ผู้ป่วยติดเตียงที่ต้องช่วยขยับตัว
กระดานเคลื่อนย้าย (Transfer/Slide Board):
- ลักษณะ: แผ่นกระดานพลาสติกเรียบลื่น แข็งแรง
- การใช้งาน: เป็น “สะพาน” เชื่อมสองพื้นผิว (เตียง↔รถเข็น) ผู้ป่วย ไถลนั่ง ไปบนกระดาน ไม่ต้องยืน
- เหมาะกับ: ผู้ที่ ทรงตัวนั่งดี/แขนแข็งแรง แต่ยืนไม่ได้ (เช่น Paraplegia)
2) อุปกรณ์ช่วยเคลื่อนย้ายโดยอาศัยเครื่องกล (Mechanical Aids)
เครื่องยกตัวผู้ป่วย (Patient Hoist / Patient Lift / Hoyer Lift):
- ลักษณะ: โครงเครนเล็ก แขนยกต่อกับ Sling รองรับตัวผู้ป่วย
- การใช้งาน:
- สอด Sling ใต้ตัวในท่านอน/นั่ง
- เกี่ยวห่วงกับแขนยก
- ยกด้วยไฮดรอลิก/ไฟฟ้าอย่างช้าๆ
- เข็นไปยังปลายทาง แล้วค่อยๆ หย่อนลง
- เหมาะกับ: ผู้ป่วย NWB/อ่อนแรงมาก/น้ำหนักมาก ที่ยกด้วยแรงคนเสี่ยงสูง
เครื่องช่วยฝึกยืน (Stand-Assist Lift):
- ลักษณะ: ออกแบบเพื่อ ดึงจากนั่ง→ยืน
- การใช้งาน: เท้าวางบนแท่น เข่าชิดที่รองเข่า มือจับด้านหน้า Sling โอบหลังล่าง/ก้น เครื่องดึงช่วยให้ยืน
- เหมาะกับ: ผู้ป่วยที่ ลงน้ำหนักขาได้บางส่วน, ทรงตัวพอได้, ทำตามคำสั่งได้ แต่กำลังขาไม่พอ
ข้อควรจำ: การเลือกใช้อุปกรณ์เคลื่อนย้ายต้องผ่านการประเมินโดยนักกายภาพบำบัด/นักกิจกรรมบำบัด และ ฝึกอบรมผู้ดูแลอย่างถูกวิธี ทุกครั้ง เพื่อป้องกันการบาดเจ็บจากการใช้งานที่ไม่ถูกต้อง
ข้อความนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ข้อมูลทางการแพทย์เบื้องต้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำแนะนำ การวินิจฉัย หรือการรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ, นักกายภาพบำบัด, หรือนักกิจกรรมบำบัดได้
อัปเกรดโรงพยาบาลของคุณด้วยนวัตกรรมเครื่องมือแพทย์ล่าสุด
เพิ่มคุณภาพการรักษา ยกระดับความปลอดภัย และสร้างอนาคตสุขภาพที่ยั่งยืน