การกระตุ้นไฟฟ้าความถี่กลาง (Medium-Frequency Electrotherapy) ด้วยกระแสอินเตอร์เฟอเรนเชียล (Interferential Current – IFC)
การกระตุ้นไฟฟ้าความถี่กลาง (IFC) เป็นเทคโนโลยีการรักษาที่ “ฉลาด” กว่าการกระตุ้นไฟฟ้าแบบพื้นฐาน แทนที่จะใช้กระแสไฟเพียงชุดเดียว IFC ใช้กระแสไฟฟ้าความถี่กลาง 2 ชุดที่แตกต่างกันเล็กน้อย ส่งผ่านเข้าจากคนละทิศให้มา “ตัดกัน” หรือ “แทรกสอดกัน” ณ บริเวณที่ปวดลึก
ผลลัพธ์คือเกิดเป็นกระแสบำบัดความถี่ต่ำ “ภายในเนื้อเยื่อ” ของเราเอง ข้อดีคือกระแสความถี่กลางผ่านผิวได้ลึกกว่าและสบายกว่า ลดการระคายเคืองผิวเมื่อเทียบกับกระแสความถี่ต่ำ จึงเหมาะกับอาการปวดลึก เช่น ปวดข้อต่อ หรือปวดหลังเป็นวงกว้าง ระหว่างทำจะรู้สึกซ่า ๆ เบา ๆ คล้ายไฟฟ้าสถิต
1) หลักการทำงานและกลไก (Principles and Mechanism)
สำหรับแพทย์และพยาบาล
- Definition of Medium Frequency: ช่วงความถี่ 1,000–10,000 Hz (1–10 kHz) ช่วยเอาชนะ skin impedance ได้ดีกว่ากระแสความถี่ต่ำ
- Principle of Interference (IFC):
- Carrier Frequency: ช่องสัญญาณหนึ่งปล่อยความถี่กลางคงที่ (เช่น 4,000 Hz)
- Adjustable Frequency: อีกช่องปล่อยความถี่กลางที่ปรับได้ (เช่น 4,001–4,150 Hz)
- Beat Frequency (AMF): ผลต่างของสองความถี่ (เช่น 4,100–4,000 = 100 Hz) เกิด amplitude modulation ภายในเนื้อเยื่อ เป็นความถี่บำบัดที่ออกฤทธิ์จริง
- Mechanism of Action ตาม Beat Frequency:
- 80–150 Hz (High): ลดปวดผ่าน Gate Control เหมาะอาการปวดเฉียบพลัน
- 1–10 Hz (Low): กระตุ้น endogenous opioids เหมาะอาการปวดเรื้อรัง
- Frequency Sweep (Scan): กวาดช่วงความถี่ (เช่น 1–100 Hz) เพื่อลดการปรับตัวของเส้นประสาทและครอบคลุมกลไกทั้งสอง
- Advantages over Low-Frequency Currents:
- Lower Skin Impedance: สบายผิว ใช้ความเข้มสูงขึ้นได้โดยไม่ระคายเคือง
- Deeper Penetration: ส่งพลังงานถึงเนื้อเยื่อลึก
- Larger Treatment Area: วางอิเล็กโทรด 4 ขั้ว (quadripolar) ครอบคลุมพื้นที่กว้างและตำแหน่งปวดไม่ชัด
สำหรับผู้ป่วย
- หลักการทำงานง่าย ๆ: ส่งกระแสที่ “สบายผิว” 2 ชุดเข้าไปในร่างกาย
- เกิดอะไรขึ้นข้างใน: กระแสทั้งสองมาเจอกันตรงจุดที่ปวด แล้วสร้าง “กระแสบำบัด” ความถี่ต่ำขึ้นมาเอง
- ผลลัพธ์: ลดอาการปวดลึกได้มีประสิทธิภาพ โดยรู้สึกสบายที่ผิวมากกว่า
2) ข้อบ่งชี้และข้อห้ามใช้ (Indications and Contraindications)
สำหรับแพทย์และพยาบาล
ข้อบ่งชี้ (Indications)
- Pain Relief (Analgesia):
- ปวดลึก (Deep-seated pain): ข้อสะโพก ข้อไหล่
- ปวดกว้าง/ตำแหน่งไม่ชัด (Diffuse pain): ปวดหลังส่วนล่าง
- ปวดจากข้อต่อ: Osteoarthritis
- ปวดหลังผ่าตัด (Post-operative pain)
- Edema Reduction: Beat 1–10 Hz กระตุ้น muscle pump ช่วยลดบวม
- Muscle Stimulation: ทำได้ แต่โดยทั่วไปใช้ NMES เฉพาะทางจะเหมาะสมกว่า
- Increased Blood Flow: เพิ่มการไหลเวียนเฉพาะที่
ข้อห้ามใช้ (Contraindications) และข้อควรระวัง (Precautions)
- ข้อห้ามเด็ดขาด: ผู้มี cardiac pacemaker/ICD, สตรีมีครรภ์ (บริเวณท้อง/หลังส่วนล่าง), บริเวณมะเร็งที่ยัง active, DVT, คอส่วนหน้า (carotid sinus), ผู้ป่วยที่ไม่สามารถให้ feedback ได้
- ข้อควรระวัง: ผิวหนังไร้ความรู้สึก, โรคหัวใจ, บริเวณมีโลหะฝัง
สำหรับผู้ป่วย
- เหมาะกับใคร: ปวดข้อเข่า/สะโพกลึก ๆ, ปวดหลังเป็นบริเวณกว้าง, ระคายผิวง่ายกับ TENS, มีอาการบวมหลังบาดเจ็บ
- ควรแจ้งผู้รักษา: หากใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจ, ตั้งครรภ์, เป็นมะเร็ง, มีประวัติลิ่มเลือดอุดตัน
3) แนวทางการรักษาและการใช้งาน (Application Guidelines)
สำหรับแพทย์และพยาบาล
Electrode Placement
- Quadripolar Technique: มาตรฐาน ใช้ 4 อิเล็กโทรดจาก 2 ช่อง วางเป็นรูปกากบาท (X) ให้จุดตัดอยู่บริเวณที่ปวดที่สุด
- Vector Scan/Target: เปิดฟังก์ชันเพื่อหมุน/กวาดสนามไฟฟ้า ครอบคลุมพื้นที่กว้าง
- Premodulated (Bipolar) Technique: ใช้ 2 อิเล็กโทรดจาก 1 ช่อง การแทรกสอดเกิดในเครื่อง เหมาะพื้นที่เล็กหรือตามแนวยาวกล้ามเนื้อ
Parameter Selection
- Carrier Frequency: นิยม 2,500 Hz หรือ 4,000 Hz
- Beat Frequency (AMF):
- ปวดเฉียบพลัน: 80–150 Hz
- ปวดเรื้อรัง: 1–10 Hz
- ลดบวม: 1–10 Hz
- โหมด Sweep: เช่น 1–10, 80–150 หรือ 1–100 Hz
- Intensity/Amplitude: ปรับจนรู้สึกซ่า ๆ ชัดเจนแต่สบาย (strong but comfortable tingling) ไม่ทำให้เกิดกล้ามเนื้อเกร็ง
Treatment Duration
- โดยทั่วไป 15–20 นาที ต่อเซสชัน
สำหรับผู้ป่วย
- ขั้นตอนการรักษา:
- ทำความสะอาดผิวและแปะอิเล็กโทรด 4 แผ่นล้อมบริเวณปวด
- เปิดเครื่องและค่อย ๆ เพิ่มความแรง
- รู้สึกซ่า ๆ คล้ายเข็มเล็ก ๆ ทิ่มเบา ๆ กระจายกว้างระหว่างแผ่น
- บอกระดับที่ “ชัดเจนแต่สบาย” ไม่แสบ/ไม่เจ็บ
- นอนพัก 15–20 นาที จนครบเวลา
สรุป
IFC เป็นเครื่องมือเด่นสำหรับอาการปวดลึกและพื้นที่กว้าง ด้วยความสบายผิวและการเข้าถึงเนื้อเยื่อลึกที่เหนือกว่า แม้เป็นการรักษาตามอาการ แต่จะได้ผลสูงสุดเมื่อผสานกับการออกกำลังกาย การแก้ปัจจัยต้นเหตุ และโปรแกรมฟื้นฟูที่เหมาะสมภายใต้การดูแลของแพทย์และนักกายภาพบำบัด
ข้อความนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ข้อมูลทางการแพทย์เบื้องต้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำแนะนำ การวินิจฉัย หรือการรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหรือนักกายภาพบำบัดได้
อัปเกรดโรงพยาบาลของคุณด้วยนวัตกรรมเครื่องมือแพทย์ล่าสุด
เพิ่มคุณภาพการรักษา ยกระดับความปลอดภัย และสร้างอนาคตสุขภาพที่ยั่งยืน
